Tuesday, April 15, 2014

સુંદરકાંડ ગુજરાતી



                               સુંદરકાંડ ગુજરાતી

શ્રીગણેશાય નમ:

સુંદરકાંડ ગુજરાતી

બે બોલ:-
આજ કાલ સુંદરકાંડ ના પઠન નો મહિમા ખૂબ વધ્યો છે, રામ કે ઈશ્વર ના કોઈ પણ રૂપ માં ગુણ ગાન કોઈ પણ પ્રકારે ગવાય તે તો અહોભાગ્ય કહેવાય, પણ એક ભાવુક અને સત્સંગી વ્યક્તિ જે અમારા ભજન મંડળના સભ્ય છે તેમણે મને રામાયણ ની એક ચોપાઈ નો અર્થ પૂછ્યો, [હું રામાયણનો જ્ઞાતા નથી, પણ અમારા મંડળના લોકો મને થોડો સમજદાર સમજવાની ભૂલ કરતા હોઈને મને પૂછ્યા કરતા હોયછે] પણ મને પૂર્ણ રૂપે સમજવામાં અને સમજાવવામાં મથામણ કરવી પડી, ત્યારે મને વિચાર આવ્યો કે મારા જેવાતો ઘણા બધા લોકો હશે જેમને સત્સંગી હોવા છતાં અમુક ચોપાઈ ના અર્થ ની પુરી સમજ ન પણ હોય, તો રામાયણ, સુંદર કાંડ કે એવા બીજા મહા કાવ્યો પુર્ણ રૂપે કેમ સમજી શકે? રામાયણ, મહા ભારત કે ગીતા જેવા મહા કાવ્યો ની પવિત્રતા વિષે કંઈ પણ લખવાની જરૂર ન હોય, પણ હિંદી, ગુજરાતી કે સંસ્કૃત ન જાણનારો કોઈ વિદેશી એનો અર્થ સમજી શકે ? અને સમજાય નહીં તો ભાવ ક્યાંથી જાગે? અને ભાવ ન જાગે તો ફળ શું? ફક્ત પોપટિયા જ્ઞાન થી પૂરો ફાયદો ન મળે.વાલિયો લુટારો રામ ને બદલે મરા મરા બોલતો હતો, તો પણ પાર થઈ ગયો એવો મારા મિત્રે તર્ક કર્યો, પણ તેને એ તો ખબર હતીને? કે હું કોના નામ જપુંછું. એ ભાવ હતો, ઘણી જગ્યાએ મોટા મોટા યજ્ઞો થતા હોયછે તેમાં ગોરબાપા ના "સ્વાહા" સિવાયના ઘણા શ્લોકો ની ખબર ઘણાને પડતી હોતી નથી, જેથી પૂર્ણ રૂપે ફળ મળતું નથી, જેમ અર્ધ અંગ્રેજી જાણનારો વાત તો સમજીલેછે, પણ તેના મર્મનો આનંદ માણી શકતો નથી, તેથી મેં વિચાર્યું કે સુંદરકાંડનું એક એવું ભાષાંતર કરું કે જે સહજ હોય, ગુજરાતીઓ માટે સરળ ગુજરાતીમાં હોય, અને બને ત્યાં સુધી વધારે માં વધારે ચોપાઈઓ વગેરે નો મારી બુદ્ધિ પ્રમાણે અનુવાદ કરવાનો પ્રયત્ન કરવા છતાં સંપૂર્ણ સુંદરકાંડ નું તાત્પર્ય જળવાઈ રહે અને સાથે સાથે સમય પણ ઓછો લાગે, જેથી વધારે માં વધારે લોકો ભાગ દોડ વાળી જિંદગી માં પણ એનો વધારે માં વધારે લાભ લઈ શકે. હા, કોઈ કોઈ જગ્યાએ પ્રાસ મેળવવા માટે થોડી શબ્દોની હેરાફેરી કરીછે, અને ક્યાંક ક્યાંક પુનરુક્તિ દોષ પણ હશેજ, તે બદલ ક્ષમા માંગુ છું. પણ હું કોઈ મહા કવિ કે વિદ્વાન નથી,જોડણી માં કાચો અને ભાષા માં પારંગત ન હોવાથી અત્યંત ભૂલો થતી હશે,  પણ જ્યારે "રામ ચરિત માનસ" જેવા મહા ગ્રંથ ના રચયિતા સંત શિરોમણિ તુલસીદાસજી મહારાજ-કે જેને ખુદ હનુમાનજી સામે બેસીને લખાવતા હોય- છતાં તેઓ કહેતા હોય કે "કવિ હું ન મેં ના ચતુર કહાવું, મતી અનુરૂપ હરિ ગુણ ગાઉં" તો મારી શું વિસાત? મારી તો દરેક ભૂલો માફ કરવી જ પડે, પણ જેમ હું નથી સમજી શકતો તેમ બીજા પણ ઘણા લોકો હશે જે આવા મહા ગ્રન્થોના મર્મો પૂરે પૂરા સમજી સકતા નહીં હોય, એ વિચારે મારાથી બનતી કોશિશે બને તેટલા સરળ શબ્દોમાં સુંદરકાંડ નું ભાષાંતર મારી બુદ્ધિ પ્રમાણે કરવાની મહેનત કરી છે.
આ પ્રયત્નમાં મારા કોઈ કૌશલ કે વિદ્વતાના દેખાડાનો પ્રયાસ નથી, પણ એક સામાન્ય માણસ સુધી આ મહાન ગ્રન્થ ની સમજ પહોંચે એજ હેતુ છે. ઈશ્વરે મને ગાવાની અને થોડી સંગીત ની પણ સમજ આપી છે, પણ તે ફક્ત ગાઈ શકાય અને પ્રાસ મેળ બેસાડી શકાય તેટલીજ છે, તેથી આ કાર્યમાં તેનો મેં મારાથી બનતો બધો ઉપયોગ કર્યો છે, છતાં મારી કોઈ ભૂલ હોય તો તે ફક્ત મારી જ ભૂલ સમજી ને મને માફ કરવા ની આશા રાખું છું.


આ મહાન રચના નો અનુવાદ કરવાનો મેં વિચાર કર્યો, પરંતુ આ કાર્ય યોગ્ય છે કે, નહીં તે માટે કોઈ જ્ઞાની જન કે કોઈ સંત વ્યક્તિ ની અનુમતિ લેવી એવી મને ઇચ્છા હોઈ ને મેં એક ડૉક્ટર ની પદવી પામેલા સંત જેવા મહા પુરુષ ની મંજૂરી માંગી, (તેમની નામ લખવાની અનુમતિ મેં લીધી નથી તેથી અહિં નામ લખતો નથી,અને હવે હું એ મહા માનવ નો સમય બગાડવા માંગતો નથી.) તે વ્યસ્ત વ્યક્તિ એ  મારા માટે સમય ફાળવી ને મને અનુમતિ તો આપી, સાથો સાથ આ રચના નો પ્રચાર-પ્રસાર થાય એમ કરવા પણ અનુરોધ કર્યો છે, હું કોઈ પણ શબ્દોમાં એ મહા પુરુષ નો આભાર માનું તે પૂરતું નહીં હોય.


કિષ્કિંધા કાંડ-
સાગર કિનારે પહોંચીને સર્વે વાનરો વાતો કરતા હતા કે સીતા માતાની ખબર મેળવવા હવે શું કરવું? જટાયુ કેવો ભાગ્યશાળી કે જેણે રામ માટે દેહ નો ત્યાગ કર્યો, ત્યાં ગુફામાં રહેતો સંપાતી નામનો ગીધ પોતાના ભાઇ જટાયુ નું નામ સાંભળી ને બહાર આવ્યો અને વિગત જાણી કહેવા લાગ્યો કે હવે તો હું ઘરડો થયો પણ મને સામે પાર ત્રિકૂટ નામના પર્વત પર લંકા નગરી છે ત્યાં અશોક વાટિકામાં સીતા માતા બિરાજે છે તે દેખાય છે. બધા યોદ્ધાઓ પોત પોતાના બળા-બળ ની વાત કરવા લાગ્યા, ત્યારે જામવંત હનુમાનજી ને શ્રાપ વશ ભૂલેલા તેમના બળ ને યાદ કરેછે, કે હે મહાવીર તમે બળવાન છો, અને તમારોતો અવતારજ રામનું કાર્ય કરવા માટે થયોછે. આવું સાંભળી ને હનુમાનજીએ પહાડ જેવો વિશાળ દેહ ધારણ કર્યો અને સિંહ જેવી ગર્જના કરી.............હવે આગળ..

                            ભાવાનુવાદ:- સુંદર કાંડ-ગુજરાતી


જામવંત ના વચનો વિચારી, હનુમંત બહુ આનંદિત ભારી,        આવું પરત હરિ કાજ કરીને, ખાઈ વન ફળ રહો ધીર ધરીને
કરું શોધ જ્યારે સીતા માતા, મળે મુજ મનને ત્યારે સાતા.              એમ કહી નમાવી શીશ સૌને, ચાલ્યા બજરંગ હરિ હ્રુદયે ભરીને
સિંધુ કિનારે એક પહાડ બહુ સુંદર, ચડ્યા હનુમાન ઓળંગવા સમુંદર,      વારમ વાર રઘુનાથ સંભારી, થયા તૈયાર અતુલિત બલ ધારી
જ્યાં ગિરિ પર હનુમાન પગ ધારે, ગયો પાતાળ પરવત તે ભારે,         જેમ અમોઘ રઘુપતિ ના બાણો, એજ સમાન હનુમંત ગતિ જાણો
જાણી હરિ દાસ મેનાક મનાવે, કરો વિશ્રામ હનુમાન રિઝાવે,             રામ કાજ વિણ નહિ સુખ મુજને, કરું પ્રણામ ભાવ જોઇ તુજને
દેખી દેવો પરીક્ષા કરવા, સુરસા આવી ઉદર હનુ ભરવા,                    કરે કપિ વિનંતી બે હાથ જોડીને, આવું પરત પ્રભુ કામ કરીને
સમાચાર શુભ પ્રભુને બતાવું, તદ્ પશ્ચાત્ પરત હું આવું,                      તે સમયે ભલે ઉદર મને ભરજો, સત્ય કહું શંકા નહિ કરજો
તો પણ સુરસા વાત ન માને, કહે હનુમાન તો ગ્રહી લો જાતે,              ખોલે જોજન મુખ સર્પિણી માતા, મહાવીર બમણા બની જાતા
સોળ જોજન બની સર્પિણી માતા, હનુમાન બત્રીસ બની જાતા,               જેમ જેમ સુરસા મુખ પ્રસારે, તેમ બજરંગી બમણું વિસ્તારે
સો જોજન મુખ સુરસા કીધું, અતિ લઘુ રૂપ  હનુમાને લીધું,                કરી પ્રવેશ મુખ સન્મુખ આવે, માંગે વિદાય કપિ શીશ નમાવે      
જે કામ દેવોએ મને દીધું, તે કારણ મેં પરીક્ષણ કીધું.                      દેખી બલ બુદ્ધિ આનંદ વ્યાપે, હરખ સમેત શુભ આશિષ આપે,         

દોહો-ધન્ય ધન્ય હનુમાન જી, બળ બુદ્ધિ જ્ઞાન નિધાન
      આશિષ દઈ સુરસા ગઈ,   હરખે ચાલ્યા હનુમાન...
    
                               મંગલ ભવન અમંગલ હારી, દ્રવહુ સુ દસરથ અજિર બિહારી.
                               તાકે જુગ પદ કમલ મનાવું,      જાસુ કૃપા નિર્મલ મતી પાવું.
 
મધ્ય સાગર એક રાક્ષસી રહેતી, નભચર છાંય પકડી મુખ લેતી,      એજ પ્રકાર હનુમંત સંગ કરતાં, મારી મુષ્ટિકા વિલંબ ન ધરતાં
સાગર પાર કરી કપિ પેખ્યું, સુંદર કંચન કોટ બહુ દેખ્યું,              વન ઉપવન બહુ બાગ ફૂલ વાડી, વાવ કૂવા સરોવર છે અગાડી.
ઉમા ન કોઈ કપિ કેરી બડાઈ, એ સઘળી પ્રભુની પ્રભુતાઈ.                  ચડી પર્વત લંકા ત્યાં દેખી, કનક કોટ સિંધુ શોભા અનોખી.
ઘર ચોગાન વળી મહેલો મજાના, ભવન મનોહર સુંદર ત્યાંના,                 નર નાગ સુર ગંધર્વ બાળા, મોહે મુનિ મન રૂપ રસાળા
અસ્ત્ર શસ્ત્ર સંગ સૈન્ય સૌ સુરા, અશ્વ કુંજર બલવાન બહુ પૂરા,                      દે પહેરા બહુ અસુર અનેરાં, કનક કોટ રક્ષિત ઘણેરાં
અતિ લઘુ રૂપ હનુમાન વિચારે, કરું પ્રવેશ અંધકાર હો જ્યારે,                 નામ લંકિની નિશાચર નારી, લંકા નગર ની પ્રહરી ભારી.
દેખી હનુમાન વાત ઉચ્ચારી, ચોર સમાજ ભોજન પ્રિય ભારી,             મુષ્ટિકા એક હનુમંત દે મારી, મુખ રુધિર ભર મનમાં વિચારી.
વર બ્રહ્મા મને યાદ હવે આવે, કોઈ વ્યાકુળ કપિ જે દિ' કરાવે,               હે કપિરાજ હવે મર્મ હું જાણું, આવ્યું નિશાચર અંત નું ટાણું.
રામ ભક્ત ના દર્શન પામી, હે હનુમાન નમામી નમામી,                   અતિ લઘુ રૂપ લઈ હનુમંતા, નગર ગયા ધરી મન ભગવંતા.
મંદિર મંદિર શોધે સીય માતા, જોયા ત્યાં યોદ્ધા મદમાતા,                  મહેલ દશાનન ભિન્ન દેખાતો, વૈભવ સઘળો વરણી ન જાતો.
ભવન એક અતિ અલગ દરસાતો, હરિ મંદિર સુંદર વરતાતો,                રામ નામ અંકિત ત્યાં શોભે, દેખી હનુમંત મન અતિ લોભે.
લંકા નગર નિશાચર વસતા, સજ્જન ત્યાં વસવાટ શેં કરતાં,                   એજ સમય વિભીષણ જાગ્યા, રામ રામ સમરવા લાગ્યા.
પહોંચ્યા પવનસુત વિપ્ર રૂપ ધારી, દેખી વિભીષણ અચરજ ભારી,         શું તમે હરિના દાસ છો કોઈ, મુજ હ્રદય અતિ પ્રીતિ કેમ હોઈ.
કે પછી આપ જ રામ અનુરાગી, આવ્યા મને કરવા બડભાગી,                   કહી કથા કપિ સૌ સાચે, બની પુલકિત વિભીષણ નાચે.
હે હનુમંત કહું વિપદા અમારી, રહે મુખમાં જેમ જીભ બિચારી,                  તામસ દેહ કરી શકું ન સેવા, સાથી મળે પદ પંકજ મેવા.
તવ દર્શન થી આસ એક જાગી, હરિ દર્શન કરી થવું બડભાગી,       કહી કથની પછી જાનકી માતા, ગયા વાટિકા કપિ હરિ ગુણ ગાતા.
દેખી દુર્બળ દીન જનક દુલારી, પવનસુત મન દુ:ખ અતિ ભારી,         એજ સમય લંકેશ ત્યાં આવ્યો, સંગે નારી સજી ધજેલી લાવ્યો.
સામ દામ દંડ ભેદ બતાવ્યા, જનક સુતાને બહુ સમજાવ્યા,                સાંભળ હે દશમુખ અભિમાની, જાણે ન બળ રઘુનાથ ભુજાની.
સૂર્ય સમાન રઘુ પતિ મુખ કાંતિ, આગિયા સમ તું રાખે શું ભ્રાંતિ,              હે સીતા સમજ મુજ વાણી, રાવણ બોલ્યો ખડગ કર તાણી.
મંદોદરી દશાનન સમજાવે, નીતિ રીતિ થી શાંત કરાવે,                માસ દિવસ મહેતલ દઈ રાવણ, ગયા મહેલ કરી રૂપ કૃર ધારણ.

રાગ ચોપાઈ જેવો - રાવણ ગયો તાકીદ કરીને, આપો ત્રાસ રહે સીતા ડરીને,
                      વિધ વિધ રૂપે એને મનાવો, કરે સમર્પણ એમ સમજાવો...

                                મંગલ ભવન અમંગલ હારી, દ્રવહુ સુ દસરથ અજિર બિહારી.
                     તાકે જુગ પદ કમલ મનાવું,      જાસુ કૃપા નિર્મલ મતી પાવું.

ત્રિજટા એક નિશાચર દાસી, રામ ચરણ કમલ પ્રિય પ્યાસી,                    કહે સપને એક વાનર ભાળ્યો, મારી સૈન્ય લંકા ગઢ બાળ્યો.
નગ્ન શરીર દસ મુંડન સાથે, ભુજા વિણ ગર્દભની માથે,                            વિભીષણને  લંકાપતિ દીઠો, રામ પ્રતાપ ભાસે બહુ મીઠો.
સુણી સપનું ડરીને નિશાચરી, માંગે ક્ષમા સીતા પદ ફરી ફરી,               વિધ વિધ વચન ત્રિજટા સમજાવે, સીતા તોય શાંતિ નહીં પાવે.
સમય શુભ જાણી મુદ્રિકા ફેંકી, અચરજ અનહદ જાનકી દેખી,                    શું કોઈ માયા વશ છે દેખાણી, કે કરી કપટ છલ કોઈ આણી.
એજ સમય કપિ કથા શુભ ગાવે, રામચંદ્રના ગુણ સંભળાવે,                  કહે સીતા સુણી કથની રઘુરાયા, પ્રગટો ભ્રાતા તમે કેમ છુપાયા.
નત મસ્તક કપિ સન્મુખ આવે, કરુણાનિધિ કહી ભ્રમ ને ભગાવે,               જાણી રામ દૂત હરખ અતિ ભારે, બૂડતી નાવ સાગર જેમ તારે.
કહો ભાઇ વાતો સૌ વિગતે, કેમ પ્રકાર રઘુવીર દિન વીતે,                               કેમ રહે લક્ષ્મણજી ભ્રાતા, તરસી રહી નીરખવા તાતા.
કહું માતા શ્રી રામ દુ:ખ ભારી, હરિ હ્રદય સદા મૂર્તિ તમારી,                 કહ્યો સંદેશ સાંભળો ધીર ધારી, વિપરીત વાત ન મનમાં વિચારી.
"હે સીતા કહું કથની આ મારી, રહે સદા મન પાંસ તમારી,                               તપે ચંદ્ર વાદળ અકળાવે, વર્ષા તાતા તેલ વરસાવે.
સાંતી દેનાર સૌ દુ:ખ વરતાવે, વાયુ વિરહ માં આગ લગાવે,                          કહી શકું વ્યથા જઈ હું કોને, સમજી શકે જે મુજ દર્દો ને".
કહે કપિ ધીરજ ધરો તમે માતા, સમરણ કરો સેવક સુખ દાતા,                  રામ બાણ હવે વિલંબ ન કરશે, કીટક સમાન નિશાચર મરશે.
હે કપિ એક સંદેહ મન આવે, તમ સમ સૈન્ય શું લંકેશ હરાવે,                    સુણી હનુમાન વિશાળ રૂપ કીધું, દઈ સંતોષ સહજ કરી લીધું.
જો પ્રતાપ રઘુનાથ નો હો તો, સર્પ ગળી શકે ગરુડ સમેતો,                      જાણી પ્રતીતિ મન આનંદ સંગે, દે વરદાન શુભ માત ઉમંગે.
અજર અમર ગુણ સાગર બનશો, સદા હરિ ચરણ કૃપા સુખ ધરશો,            વચન સુણી કપિ અતિ હરખાતા, કૃત કૃત્ય થયો આજ હું માતા.
વિનય સમેત અનુમતિ કપિ માંગી, દેખી મધુર ફળ ભૂખ બહુ લાગી,                અતિ બળવાન કરે રખવાળી, દંડશે તમને પ્રવેશતાં ભાળી.
જો હરિ કૃપા સેવક પર હો તો, મહા બળવાન રિપુ થી ના ડરતો,                 ભાળી ભરોંસો સંમતિ આપી, ખાધાં મધુર ફળ ડાળીઓ કાપી.
મૂળ સહિત ઘણાં તરુવર તોડ્યાં, કરી ઘમસાણ વન રક્ષક રોળ્યાં,               બની ભયભીત નિશાચર ભાગ્યા, જઈ લંકેશ કરગરવા લાગ્યા.
નાથ વાનર એક અદ્ભુત આવ્યો, કરી ઉત્પાત મહા ત્રાસ ફેલાવ્યો,               એક એક કરી યોદ્ધા ઘણેરાં, થયા પરાસ્ત બાહુ બળિયા અનેરાં.
રાવણ સુત અક્ષય ને મારી, ભય ફેલાવ્યો સૈન્ય માં ભારી,                            તો લંકેશ મેઘનાદ બોલાવે, કહે કરી બંધક સન્મુખ લાવે.
ઇન્દ્રજીત કરે વિધ વિધ માયા, કેમે કરી હનુમંત ના ફસાયા,                             કોઈ કારી નહીં ફાવે જ્યારે, સુત લંકેશ બ્રહ્માસ્ત્ર ચલાવે.
પરખી અમોઘ પવનસુત જ્યારે, રાખે માન બ્રહ્માસ્ત્રનું ત્યારે,                        કરી વંદન હનુમંત પટકાયા, નાગપાશ વશ બનીને બંધાયા.
નામ રામ ભવ બંધન કાપે, રામ દૂત બંધન કોણ આપે,                            સમાચાર વ્યાપ્યા લંકા માં, દોડ્યા નિરખવા કપિ બંધન માં.

રાગ ચોપાઈ જેવો- ભાળી વૈભવ લંકા પતી કેરો,  લાગ્યો અચંબો હનુમંત અનેરો
                     દશ દિક્પાલ જોડી કર દેખી,     એ પ્રભુતા નહિ જાય ઉવેખી...

                     મંગલ ભવન અમંગલ હારી, દ્રવહુ સુ દસરથ અજિર બિહારી.
                     તાકે જુગ પદ કમલ મનાવું,      જાસુ કૃપા નિર્મલ મતી પાવું.

જોઇ નીડરતા હનુમંત કેરી, થઈ ચકિત દશ શીશ કચેરી,                                 હે વાનર તું આવ્યો ક્યાંથી, કોનો દાસ તું કોનો સાથી.
કોના ભરોંસે બાગ ઉજાડ્યો, કે મુજ પ્રતાપ કોઈ ખબર ન પાડ્યો,                   કયા કારણે  નિશાચર મારે, કે પછી મોત નો ડર નહીં તારે.
હે રાવણ બ્રહ્માંડ રચનારા, પાલન પોષણ નષ્ટ કરનારા,                           ખર દૂષણ વાલી હણ નારા, શિવ ધનુષ્ય નો ભંગ કર નારા.
જે પ્રતાપ તમે જગ જીતી આવ્યા, અબળા નાર છલથી હરિ લાવ્યા,               તેજ રામનો દૂત હું નાનો, આપું શિખામણ વાત મારી માનો.
ક્ષુધા વશ મધુર ફળ ખાધાં, માર્યા નિશાચર કરતાં જે બાધા,                           હે રાવણ મહા બલવંતા, ભજી લો રામ કૃપાળુ ભગવંતા.
તજી અભિમાન પરત કરો માતા, નિશ્ચિંત માફ કરી દેશે તાતા,                        રામ વિના ની કોઈ પ્રભુતાઈ, ટકે નહિ ઘટે પાઇ દર પાઇ.
ઝરણા નીર ન હોય મુખ અંદર, જતાં વર્ષા સુકે સરિતા સદંતર,                   કોઈ જન હોય જો રામ વિમુખી, કરે સહાય ના કોઈ ઈશ દેખી.
કોઈ ઉપદેશ રાવણ નહીં લીધો, કપિ વધ કરવા હુકમ કરી દીધો,               મંત્રી ગણ સાથે વિભીષણ આવ્યા, નત મસ્તક લંકેશ સમજાવ્યા.
મારવો દૂત કોઈ નીતિ ન ગણાઈ, આપો સજા અવર કોઈ ભાઇ,               કહે રાવણ તેને પૂંછ બહુ પ્યારી, લાય લગાડી દંડ દો અતિ ભારી.
પૂંછ વિનાનો વાનર ત્યાં જાશે, આપ વીતી સૌ કથની ગાશે.                        બાંધો વસ્ત્ર તેલ મહીં નાખી, આગ લગાવો બાળો પૂંછ આખી.
જાણું પ્રતાપ જો રામ અહિં આવે, કપિ જેને બહુ શ્રેષ્ઠ બતાવે,                   સુણી વચન કપિ મનમાં વિચારે, નક્કી સરસ્વતી સહાય કરે ભારે.
કૌતુક હનુમંત પૂંછ વધારી, તેલ બચ્યું નહીં નગરી સારી,                        ઢોલ પખાજ સંગ નગર ઘુમાવી, આગ લગાવી સભા ખંડ લાવી.
લઈ લઘુ રૂપ કપિ બંધન કાપી, થયા વિરાટ ગગન ભર વ્યાપી,                      હરિ કૃપા અતિ પવન ફૂંકાયા, સહજ કૂદે કપિ અંજની જાયા.
પૂંછ બજરંગ ની આગ વરસાવે, નગર જનો માં ભય ફેલાવે,                       કોઈ પૂંજી કોઈ બાળ બચાવે, કોઈ ભયભીત નિજ જાત છુપાવે.
મંદોદરી ભારી ભય પામી, બેઉ કર જોડી મનાવે સ્વામી,                                વિભીષણ સમજાવે રાવણ ને, કોઈ વચન ના ધરતો કાને.
કુંભકર્ણ નારી ભય વ્યાપે, રામ શપથ દુહાઈ આપે,                                        કૃપા કરી મુજ નાથ બચાવો, હે મહાવીર દયા દરશાવો.
સુણી તરખાટ હનુમાન મચાવે. લંકાપતિ મેઘનાદ પઠાવે,                              અસ્ત્ર શસ્ત્ર સજી સન્મુખ આવે, મારી પૂંછ હનુમાન ભગાવે.
લંકાપતિ વરસાદ બોલાવે, ચાહે મેહ કરી કપિ ને વહાવે,                            પ્રભુ કૃપા કોઈ કારી નહીં ફાવી, રામ રોષ અતિ આગ ફેલાવી.
તો લંકેશ ખુદ કાળ બોલાવે, લઈ પકડી કપિ મુખ પધરાવે,                                   શિવ સમેત ઇંદ્ર કર જોડી, કહે નાથ દો કાળને છોડી.
કરી મુક્ત કપિ કૂદવા લાગ્યા, દેખી નગરજન ભય વશ ભાગ્યા,                        એક મહેલ વિભીષણનો છાંડી, સઘળે લંકા સળગવા માંડી.
કૂદ્યા હનુમાન સાગરની અંદર, ઠારી જ્વલન હવે શાંતિ નિરંતર,                  ધરી લઘુ રૂપ જનક સુતા સામે, પહોંચ્યા પવન સુત શીશ નામે.
આપો માત કોઈ ઓળખ એવી, હતી આપી જેમ રઘુપતિ જેવી,                         આપી ચુડામણી સંદેશની સાથે, હરજો નાથ સંકટ જે માથે.
માસ દિવસ વિલંબ થઈ જાશે, તો પછી પ્રભુજી મિલન નહીં થાશે,                 આપ દેખી કપિ મુજ મન અંદર, હતી શીતલતા ધીરજ સદંતર.
હવે કહો છો વાત જવા ની, દિવસ ને રાત હવે એક થવાની,                 કપિ પ્રણામ દઈ સાતા શીશ નામી, લીધી વિદાય જવા જ્યાં સ્વામી.
જાતાં બજરંગ ગર્જના કીધી, નિશાચર નારી ભયભીત કરી દીધી,                 પલક વાર માં લાંઘી સાગર, કપિ પહોંચ્યા જ્યાં હતાં સૌ વાનર.

રાગ ચોપાઈ જેવો-દેખી પવનસુત હરખ સેનામાં, કરે ના વિલંબ કપિ પ્રભુની સેવામાં
                    દેખી પ્રસન્ન મુખ કલ્પના કરતા, વિણ હરિ કાજ તે પરત ન ફરતા
                  
                    મંગલ ભવન અમંગલ હારી, દ્રવહુ સુ દસરથ અજિર બિહારી.
                    તાકે જુગ પદ કમલ મનાવું,      જાસુ કૃપા નિર્મલ મતી પાવું.

કરી મિલાપ સેના હરખાણી, જળ વિણ મછલીને મળે જેમ પાણી,                    કેમ પ્રકાર કપિ સાહસ કીધાં, કેમ કરી ને માતા ખોળી લીધાં.
કહે હનુમાન લંકા પુર વાતો, એજ પ્રકાર હરિ પંથ કપાતો,                     હરખ સમેત પહોંચ્યા મધુવનમાં, ખાધા મધુર ફળ અતિ આનંદમાં.
કરી રાવ સુગ્રીવ રખવાળે, અંગદ સૈન્ય સૌ બાગ ઉજાડે,                          સુણી સુગ્રીવ અતિશય હરખાતા, થયું હરિ કામ તોજ ફળ ખાતા.
પહોંચ્યા ત્યાંજ સૌ સેના સમાજા, આપ પ્રતાપ કહે સૌ સાજા,                                 નાથ કાર્ય કર્યું હનુમાને, હોય હરિ કૃપા પછી ડર શાને.
પ્રેમ સહિત હનુમંત સંગ કપિવર, પહોંચ્યાં જ્યાં ભ્રાતા સંગ હરિવર,                   સ્નેહ સમેત ભેટ્યાં પ્રભુ સૌને, કુશલ મંગલ પૂછે હર કોઈ ને.
જામવંત વદે શુભ વાણી, જે પર આપની દયા દરશાણી,                             હોય સદા શુભ કુશલ સદંતર, જે પર હોય તવ કૃપા નિરંતર.
નાથ કાજ હનુમાન ની કરણી, સહસ્ત્ર મુખ જાયે નહીં વર્ણી,                             જે પ્રકાર હનુમંત કર્મ કીધાં, આપ પ્રતાપ ધન્ય કરી દીધાં.
હરખ ભેર પ્રભુ મળે હનુમાના, કહો તાત સીયા કેમ સમાના,                            રહે કેમ ત્યાં જનક દુલારી, હસે ભોગવવી પડતી લાચારી.
નાથ કવચ એક નામ આપનું, સદા સ્મરણ બસ પ્રભુ પાદનું,                            ચૂડામણિ દઈ કહે સંદેશો, જઈ કરુણા નિધિ રામ ને કહેશો.
શું અપરાધ નાથ મને ત્યાગી, હું મન કર્મ વચન અનુરાગી,                              એક કસૂર અચૂક રઘુરાયા, રામ વિયોગ તજી નહીં કાયા.
કહે હનુમાન વિપત્તિ પ્રભુ ત્યારે, રામ નામ ભજન નહીં જ્યારે,              હે રઘુપતિ હવે વિલંબ ન કરજો, મારી ખલ દલ મુજ માત દુ:ખ હરજો.
નયન નીર પ્રભુ વાત વિચારી, અનહદ પીડ જનક દુલારી,                                   મન કર્મ વચન જેના મારા ચરણે, કેમ વિચારૂં દુ:ખ તેને શમણે.
હે કપિ આપ સમાન ઉપકારી, નહીં કોઈ નજરે આવે મારી,                                      કેમ કરી ૠણ ઉતારૂં તમારું, ધરે નહીં ધરપત વ્યગ્ર મન મારું.
સાંભળી શબ્દ પ્રેમાળ પ્રભુ ના, હરખ ન માય મન હનુમંત કાં,                 કરી દંડવત પ્રભુ ચરણ ગ્રહી લીધાં, અનાયાસ હરિ કર શીશ દીધાં.
કહો હનુમંત ઝાળી કેમ લંકા, કેમ પ્રકાર છળ્યા નર બંકા,                  નાથ પ્રતાપ બસ આપ જ કારણ, બન્યું સંભવિત સૌ ટળ્યું મુજ ભારણ.
રઘુવીર ત્યાં સુગ્રીવ બોલાવે, સૈન્ય સકળ ને સજ્જ કરાવે,                              કરીએ પ્રયાણ વિલંબ ન કરતાં, કરે કટક જયકાર હરખતાં.
એજ પ્રકાર કીધી તૈયારી, શુકન થયાં શુભ સૌને ભારી,                                    શુભ શુકન સીતા ને થાતાં, અપશુકન રાવણ ને દેખાતાં.
રાઘવ સૈન્ય અનંત બળ ભારી, અનેક પ્રકાર આયુધ કર ધારી,                        નાનાપ્રકાર ગમન કરે સેના, કોઈ ધરતી આકાશ મન તેના.
કંપે ધરા સમુદ્ર તળ થથરે, ધ્રૂજે પહાડ દિગ્ગજ સૌ બહુ ડરે,                            હરખે નાગ ગંધર્વ મુનિ કિન્નર, સુર સમેત મટે દુ:ખ નિરંતર.
શેષ નાગ શીશ ભાર બહુ ભારી, બને મૂર્છિત તે વારમ વારી,                           કચ્છપ પીઠ પટકે બહુ માથા, લખે જેમ રઘુવીર શૂર ગાથા.

રાગ ચોપાઈ જેવો- જે દિન થી કપિ લંકા જલાવી,  નગર જનોને નીંદર ન આવી
                     એક વાનર જો લંકા બાળે,    સકળ સેના થી બચીએં કોઈ કાળે   

                                મંગલ ભવન અમંગલ હારી, દ્રવહુ સુ દસરથ અજિર બિહારી.
                     તાકે જુગ પદ કમલ મનાવું,       જાસુ કૃપા નિર્મલ મતી પાવું.

મંદોદરી દશ શીશ મનાવે, નગર જનો નો ઉચાટ બતાવે,                           આદર સહિત સોંપો પર નારી, હૃદય ધરો આ વિનંતી મારી.
હે સ્વામી જે રામ સંગ લડશે, તેને સહાય શિવ બ્રહ્મા ન કરશે,                     રઘુપતિ બાણ સાપ દળ ભાસે, સૈન્ય રાક્ષસનું કેમ ટકી જાશે..
સુણી શબ્દ બોલ્યો અભિમાની, મંદોદરી કહું વાત મજાની,                    સહજ સ્વભાવ નારી ડર મન માં, રહે રક્ષિત ભલે મોટા મહેલ માં..
નામ માત્રથી મહારથી ડરતાં, સુર અસુર સૌ આદર કરતાં,                            એ લંકેશ ઘર તું પટરાણી, ઊપજે હાસ્ય વાત તુજ જાણી..
જો કપિ સૈન્ય લંકા ગઢ આવે, નિશાચર ને મરકટ બહુ ભાવે,                    મંદોદરી અતિ મનમાં એ વિચારે, વિપરીત આજ વિધાતા મારે..
જઈ લંકેશ સિંહાસન બિરાજે, દરબારી સંગ ચર્ચા કાજે,                            એજ સમય ખબરી એક આવ્યો, સમાચાર ગંભીર લઈ લાવ્યો..
સાગર પાર કરી સેના આવી,  સંગે અસ્ત્ર શસ્ત્ર બહુ લાવી,                               કરે મસલત મંત્રી ગણ સાથે, સંકટ પડે નહિ લંકા માથે..
કરે પ્રશંસા મન ડર ભારી, કરતાં ખુશામત બહુ દરબારી,                               જીત્યા દેવ નિશાચર આપે, નર વાનર હવે કષ્ટ શું આપે..
સચિવ ગુરુ ભય વશ જૂઠ બોલે, રાજ ધરમ પતન પથ ખોલે,                      એજ પ્રકાર લંકેશ ભટકતો, સત્ય શિખામણ વિણ ના અટકતો..
એ અવસર વિભીષણ ત્યાં આવી, બેઠાં આસન શીશ નમાવી,                           હે ભ્રાતા કહું વાત વિચારી, શાખ ટકાવો છોડી પર નારી..
કામ ક્રોધ મદ લોભ તજી ને, રહો સદા રઘુનાથ ભજી ને,                               તાત રામ નહીં કેવળ રાજા, સ્વામી સકળ જગત સમાજા..
પરમ બ્રહ્મ પૂરણ છે નીરોગી, સદા સર્વદા અનંત એ યોગી,                  દીન દયાળુ કૃપાળુ છે કરુણાકર, મનુષ્ય દેહ ધરી તારે ભવ સાગર..
મુનિ પુલસ્તિ આપ્યો સંદેશો, વિભીષણ જઈ લંકેશ ને કહેશો,                      યોગ્ય સમય જાણી કહું ભ્રાતા, રાગ દ્વેષ તજી નમો જગ તાતા..
માલ્યવંત એક સચિવ સુજાણા, સુણી વચન બહુ અતિ હરખા                તાત વિભીષણ બોલ્યા શુભ વાણી, માનો વાત મને સત્ય સમજાણી..
અતિ રાવણ ક્રોધ કરી બોલે, મુજ દુશ્મન  મોટા કરી તોલે,                             કરો દૂર સભાખંડ માંથી, માલ્યવંત નિજ ગૃહ ગયા ત્યાંથી..
કર જોડી કહે વિભીષણ વાણી, સુમતિ કુમતિ સૌ ઉર સમાણી,                  જ્યાં સુમતિ ત્યાં સંપતી સઘળે, જ્યાં કુમતિ સૌ વિપત્તિ માં સબડે..
આપ હૃદય કુમતિ છે સમાણી, સમજી શકે નહીં એ શુભ વાણી                         કાલ રાત્રિ છે નિશાચર માથે, તેથી પ્રીતિ પર નારી સાથે..
તાત ચરણ પડી ને છે કહેવું, અહિત ન હોય આપનું રજ જેવું,                         વેદ પુરાણ કહી સમજાવે, રાવણ મન કંઈ સમજ ન આવે..
કહે રાવણ અતિ અકળાઈ, કરે કેવી વાત કેવો તું ભાઇ,                     કોણ ન જીત્યા મેં આ જગત માં, અતિશય બળ છે મુજ આ ભુજા માં..
મુજ પ્રતાપ જીવન તું વિતાવે, તોય શત્રુ ને શ્રેષ્ઠ બતાવે,                         રાવણ મદ માં રહી અતિ ભારી, જઈ વિભીષણ લાત દે મારી..

રાગ ચોપાઈ જેવો-પડી લાત પણ સંત ન કોપે,           સત્ય બોલે મર્યાદા ન લોપે
                    કહે વિભીષણ સમજ મુજ તાતા,  રામ ભજન માં ભલાઈ છે ભ્રાતા..
                    એમ કહી મંત્રી ગણ સાથે,      ગગન મારગ ગયા આળ ન માથે,                  
                    જતાં વિભીષણ લંકા પડી ઝાંખી, ગયું તેજ બળ હીન પ્રજા આખી..
                            
                              મંગલ ભવન અમંગલ હારી, દ્રવહુ સુ દસરથ અજિર બિહારી.
                    તાકે જુગ પદ કમલ મનાવું,      જાસુ કૃપા નિર્મલ મતી પાવું.


વિભીષણ મન ઉમંગ અનેરો, લેવું હરિ શરણ આનંદ ઘણેરો,                         જે પદ કમલ અહલ્યા ઉદ્ધારી, દંડક વન થયું પાવન કારી..
જે ચરણો સીતા મન ધરતાં, કપટી મારીચ પાછળ દડતાં,                             જે સર સરોજ શિવ ઉર જેવાં, કરી દર્શન મહા સુખ લેવા..
ચરણ પાદુકા ભરત શિર ધારે, એજ ચરણ ને વંદવા મારે,                          એમ વિચારી પાર સિંધુ આવે, દેખી રીંછ વાનર શંકા લાવે..
સુગ્રીવ જઈ કહે રઘુરાયી, આવ્યા મળવા દશાનન ભાઈ,                       નિશાચર લોક કપટ અતિ જાણે, ધરી છળ રૂપ સંકટ કોઈ આણે..
ભેદ સમજવા જાસૂસ પણ આવે, કરીએ બંદી મુજ મન એ ભાવે,                 સખા નીતિ તમે સત્ય વિચારી, પણ સુગ્રીવ મારી ગતિ ન્યારી..
શરણે આવેલ ને જો ન સ્વીકારે, તે નર નીચ બહુ મન મારે,                         શરણાગત સ્વાગત પ્રણ મારું, ભય ભીતિ દુ:ખ દર્દ નિવારું..
નિર્મલ મન મુજ અંતર આવે, છલ કપટ મુજને નહીં ભાવે,                    સુણી પ્રભુ વચન હનુમાન હરખાયા, દયાવંત દયાનિધિ દરશાયા..
હોય નિશાચર જે સંસારે, ક્ષણ અંદર તેને લક્ષ્મણ મારે,                             પણ જો કોઈ શરણાગત આવે, આપું શરણ રક્ષણ મુજ પાવે..
પ્રભુ વચન લઈ શિર ધરીને, ગયા હનુમાન જય કાર કરી ને,                         અંગદ સમેત સ્વાગત કીધાં, સાદર પ્રભુ સમીપ કરી દીધાં..
લક્ષ્મણ સંગે દીઠાં હરિવર ને, કરે વંદન વિભીષણ સૌ ને,                        કમલ નયન પ્રભુ શ્યામ શરીરે, હ્રદય વિશાળ આજાનભુજ ધારે..
મુખ મંડલ અલૌકિક સોહે, કામદેવ પણ મુગ્ધ બની મોહે,                                સિંહ સમાન કાંધ પ્રભુ દેખી, નયન નીર વિભીષણ પેખી..
હે પ્રભુ રામ હું રાવણ ભ્રાતા, નિશાચર વંશ અવગુણ બહુ તાતા,                     યશ અપાર સુણી તવ ચરણે, કાપો કષ્ટ આવ્યો પ્રભુ શરણે..
વાત સુણી વિભીષણ કેરી, હરખે લીધો ભુજા માં ઘેરી,                                    કહી લંકેશ બેસાડ્યા સંગે, પૂછે કુશળ પરિવાર સૌ અંગે..
તમે રહો શઠ રાક્ષસ સાથે, કેમ બચાવો નિયમ જે માથે                                    હું જાણું નીતિ ધર્મ તમારો, લેતા નથી અન્યાય સહારો..
નાથ આજ હું બન્યો બડભાગી, રામ ચરણ દરશ રટ લાગી,                જ્યાં લગી જીવ હરિ શરણ ન જાતો, સપને પણ એ સુખી નહિ થાતો..
જ્યાં લગી હરિ નાં ભજન ન ભાવે, લોભ મોહ અભિમાન મદ આવે,      જ્યાં લગી પ્રભુ પ્રકાશ નહીં મનમાં, ત્યાં લગી ઘોર અંધકાર જીવન માં..
જે પ્રભુ રૂપ મુનિ સ્વપ્ને નહિ આવે, અહો ભાગ્ય મને હ્રદયે લગાવે,                પદ પંકજ બ્રહ્મા શિવ સેવ્યા, ધન્ય ધન્ય એ યુગલ પદ દેખ્યા..
કહે રઘુનાથ સાંભળ સખા કહું તે, છળ કપટ મદ મોહ તજી ને,                       મમ સ્વભાવ જાણે શિવ શિવા, હોય દ્રોહી સ્વીકારૂં જન એવા..
માત પિતા બંધુ સુત દારા, તન ધન મિત્ર સમગ્ર પરિવારા,                             સૌનો મોહ એક તાંતણે બાંધી, મુજ ચરણે લાવી દે બાંધી..
હર્ષ શોક ઇચ્છા નહીં દિલ માં, સમભાવી જેને ભય નહીં મનમાં,                   લોભી ધન જેમ વસે મુજ મનમાં, તે કારણ ધરું દેહ અવનિ માં..
જે સગુણ હો પર હિત કારી, નીતિ નિયમ અતિશય જેને  પ્યારી,                      હે લંકેશ આ ગુણ છે તમારા, તેથી છો મને અતિશય પ્યારા..
સ્પર્શી પ્રભુ પદ વારમ વારી, કહે વિભીષણ હરિ કૃપા તમારી,                         હે સચરાચર અંતર્યામી, શિવ મન ભાવન ભક્તિ દો સ્વામી...
અસ્તુ કહી સિંધુ જલ ને મંગાવે, રાજ તિલક વિભીષણ ને કરાવે,                         મમ દર્શન જે કોઈ કરતા, વણ માંગ્યે અચૂક ફળ મળતાં..

રાગ ચોપાઈ જેવો-          સંપતી મળી જેને શિવ ને ભજી ને,   દસ મસ્તક બલિદાન કરી ને,        
                              તે સઘળી આપી વિભીષણ ને, જાણી પ્રિય ભક્ત પોતાનો ગણી ને..
                                         
                                             મંગલ ભવન અમંગલ હારી, દ્રવહુ સુ દસરથ અજિર બિહારી.
                              તાકે જુગ પદ કમલ મનાવું,       જાસુ કૃપા નિર્મલ મતી પાવું.


સમજી સ્વભાવ કૃપાળુ પ્રભુ કેરો, વ્યાપ્યો કપિ ગણ આનંદ અનેરો,               એ સમય પુષ્પ વૃષ્ટિ થઈ ભારે, પ્રભુ પૂછે વિભીષણ ને ત્યારે..
હે લંકેશ ઉપાય બતાવો, કેમે સમંદર પાર કરાવો,                                 અનેક પ્રકાર જલચર વસે તેમાં, નીર અગાધ રહ્યું બહુ જેમાં..
હે રઘુનાથ તવ અમોઘ બાણે, શોષે કોટિ સમુદ્ર એજ ટાણે,                           પણ પ્રભુ નીતિ શાસ્ત્ર પ્રમાણે, પ્રથમ સિંધુ વીનવો અટાણે..
સખા બતાવ્યો તમે યોગ્ય ઉપાયી, કરે દેવ જો હવે સહાયી,                         કહે લક્ષ્મણ એક બાણ હણી ને, કરો વાર પ્રભુ ક્રોધ કરી ને..
વિભીષણ જ્યારે લંકા ત્યાગે, રાવણ દૂત તેની પાછળ લાગે,                     છદ્મ રૂપ ધરી સૈન્યમાં પ્રવેશ્યા, હરિ ના ગુણ અલૌકિક દેખ્યા..
જાણી શત્રુ દૂત બંદી બનાવ્યા, લઈ સુગ્રીવ ની સન્મુખ લાવ્યા,                  કહે કપિરાજ અસ્થિ ભંગ કરીને, પરત પઠાવો જઈ રાવણ ને..
પણ લક્ષ્મણ દયા દિલ માં લાવી, કહે રાવણ ને સંદેશ કહાવી,                        જો માતા પરત નહીં આપે, નિશ્ચય કાળ ઊભોછે સમીપે..
કરી વંદન રઘુપતિ ગુણ ગાતા, દૂત રાવણ ને કહે હરિ ગાથા,                   બોલ્યા રાવણ કરો બધી વાતો, વિભીષણ ત્યાં કેવો ગભરાતો..
કહો દુશ્મન સૈન્ય કેવું બળ ધારી, લડવા ચાહે જે સંગ મારી,                            કેવા તપસ્વિ કહો વાતો પૂરી, કે મુજ ડર થી રાખે દૂરી..
કહે દૂત અભય દ્યો અમને, સત્ય વાત બતાવીએ તમને,                        અનુજ આપના આદર પામ્યા, રાજ તિલક કરી રામે નવાજ્યા..
છૂપું રૂપ નહીં છૂપ્યું અમારું, કેદ કરી દુ:ખ દીધું બહુ સારું,                    નાક કાન જ્યારે કાપવા લાગ્યા, શપથ રામની દઈ બચી આવ્યા..
રામ સૈન્ય ની કરણી શું કહેવી, કોટિ કોટિ મુખ વર્ણવે ન તેવી,                        જે કપિ કર્યો ક્ષય અક્ષયનો, તે વાનર નાનો છે સૈન્ય નો ..
નીલ નલ અંગદ ગદ બલ ભારી, દ્વિવિદ મયંદ કેહરિ ગતિ ન્યારી,                    જાંબવંત સુગ્રીવ સમાણા, ગણે ત્રણ લોકને તૃણ સમાના..
પદ્મ અઢાર સૈન્ય બહુ મોટું, સાંભળી વાત ન હોય એ ખોટું,                        એક ન યોદ્ધો એવો ભાળ્યો, જે કોઈ આપથી જાય જે ખાળ્યો..
એકજ બાણ સાગર દે સુકાવી, કરે પાર લઈ પહાડ ઉઠાવી,                           જો રઘુનાથ અનુમતિ આપે, દળ કટક સૌ ક્રોધ વશ કાંપે..
રામ તેજ બુદ્ધિ બળ એવા, કવિ કોવિદ કહી શકે નહીં તેવા,               નીત અનુરૂપ વિભીષણ શીખ લઈ ને, માંગે માર્ગ સાગર તટ જઈ ને..
સુણી સૌ વાત રાવણ હંસી બોલ્યો, રિપુ બળ હીન ભેદ તમે ખોલ્યો,           ભીરુ વિભીષણ ની સલાહ જે માને, તે જશ વિજય કેમ કરી પામે..
રાવણ વચન અહંકાર બહુ ભારી, ક્રોધિત દૂત કહે સમય વિચારી,                 રામ અનુજ સંદેશ છે આપ્યો, માર્ગ જીવન નો સત્ય બતાવ્યો..
જે કોઈ રામ વિમુખ થઈ રહેશે, બ્રહ્મા વિષ્ણુ કે શિવ ન સંઘરશે,                    તજી મદ મોહ કુળ બચાવો, વિભીષણ જેમ હરિ શરણે આવો..
કહે રાવણ ભય રાખી મન અંદર, નાનો તપસી કરે છે આડંબર,                 રહે ધરા મન ગગન વિચરતાં, એજ પ્રમાણ તપસી દિલ કરતાં..
કહે શુક માનો વાત અમારી, છોડી રોષ કરો યોગ્ય વિચારી,                                 તજી દ્વેષ વૈદેહી વળાવો, કુળ સમસ્ત લંકેશ બચાવો..
સુણી વાત લાત દે મારી, કરી વંદન શુક લંકા પરિહારી,                       જઈ શરણ શ્રી રામ ની લીધી, કરુણા ધામે તેને નિજ ગતિ દીધી..
પ્રથમ પ્રભુ સાગર તટ આવી, પાર ઉતરવા રહ્યા મનાવી,                    વીત્યા દિવસ ત્રણ દાદ ન દેતાં, ઊઠ્યા પ્રભુ અતિ ક્રોધ કરી લેતાં..
શઠ સંગ વિનય કુટિલ સંગ પ્રીતિ, નહીં સમજે એ છે પ્રતીતિ,                         એમ કહી પ્રભુ ચાપ ચડાવે, એ મત લક્ષ્મણ ને બહુ ભાવે..
પ્રભુ ક્રોધ જલચર અકળાયા, દેખી સમુદ્ર પણ અતિ ગભરાયા,                      વિપ્ર રૂપ ધરી સિંધુ શીશ નામી, કહે પ્રભુજી નમામી નમામી..
અગન આકાશ પવન જલ પૂથ્વી, જડ સ્વભાવ પ્રભુ સત્ય સમજવી,                    એ માયા આપે ઊપજાવી, આપો આજ્ઞા શીશ ધરી લેવી..
આપ ઉપકાર મને શિક્ષા આપી, મુજ મર્યાદા યાદ અપાવી,                              ઢોલ ગમાર શૂદ્ર પશુ નારી, એ સૌ દંડ તણા અધિકારી..
નાથ નલ નીલ કપિ બે ભ્રાતા, સ્પર્શ માત્ર પથ્થર તરી જાતા,                        એ પ્રકાર રચો સેતુ એવો, ગાય ત્રણ લોક જેની કીર્તિ તેવો..
આપ ચાપ ઊતર દિશ મારો, દુષ્ટ પાપી નિશાચર મારો,                              જોઇ કૃપાલ સાગર મન પીડા, કરી સંધાન મારે રણધીરા..
ભાળી રામ પુરુષાતન સિંધુ, ગયો નિજ ધામ વંદન હરિ કીધું,                      તુલસીદાસ ચરિત્ર આ ગાયું, મતિ અનુસાર સરળ સમજાવ્યું..
જે કોઈ રામ કથા આ કહેશે, કલી કાલ સૌ પાપ ને હરશે,                            પ્રેમ સહિત શ્રવણ જે કરશે, ભક્તિ સમેત ભવ સાગર તરશે..

રાગ ચોપાઈ જેવો- દીન " કેદાર " અનુવાદ કર્યો છે,   નત મસ્તક હરિ ચરણે ધર્યો છે,                
                                  પ્રેમ સહિત આ પાઠ સૌ કરજો,       ભવો ભવનું તમો ભાતું ભરજો
                   લખ ચોરાસી હરિ પાર ઉતારે,      પહોંચે જીવ જ્યારે પ્રભુ ના દ્વારે.            
                                 જાણી નિજ ભક્ત રઘુનાથ સ્વીકારે,           નહીં જનમ  વારમ વારે..                                         
                                        
                  
                      મંગલ ભવન અમંગલ હારી, દ્રવહુ સુ દસરથ અજિર બિહારી.
                      તાકે જુગ પદ કમલ મનાવું,      જાસુ કૃપા નિર્મલ મતી પાવું.


ઇતિ શ્રી રામચરિતમાનસે સકલકલિકલુષવિધ્વંસને
પંચમ: સોપાન: સમાપ્ત;

No comments:

Post a Comment